Wchodząc na drabinę, wspinasz się po stopniach czy po szczeblach? Te dwa pojęcia są często używane zamiennie, ale warto wiedzieć, że w fachowym języku wyraźnie się je rozróżnia. Specjalistyczna dokumentacja określa m.in. dopuszczalne wymiary stopni i szczebli, a także odległości, w jakich powinny być ustawione. Istnieje też zbiór zasad precyzujących, jak bezpiecznie korzystać z tych elementów konstrukcyjnych.
Sprzedawane drabiny muszą spełniać odpowiednie normy.
Szczeble a stopnie drabinowe
Stopnie i szczeble do drabiny to poprzeczne belki, które mocuje się do podłużnic, czyli pionowych części konstrukcji (przeczytaj na tekst o budowie drabiny). W zależności od typu drabiny, te elementy mogą być wykonane z drewna, aluminium lub stali. Instaluje się je zwykle za pomocą nitów. Podstawowa rola szczebli i stopni w drabinie jest wszystkim znana – służą do wspinania się na odpowiednią wysokość, umożliwiającą wykonywanie różnego rodzaju prac budowlanych, remontowych, instalacyjnych i naprawczych. Ale te podpory spełniają też inne ważne funkcje – przede wszystkim stabilizują konstrukcję drabiny, zapobiegając jej wyginaniu, przekrzywianiu i chwianiu. W przypadku drabin rozsuwanych na szczeblach spoczywa też ciężar górnych sekcji konstrukcji, który przenoszony jest za pomocą haków (z udziałem mechanizmów blokujących).
Na czym polega różnica między szczeblami i stopniami drabiny? Te pierwsze stosuje się głównie w drabinach specjalistycznych, używanych np. na budowach lub w przemyśle. Mają kwadratowy lub prostokątny przekrój. Ich minimalna szerokość wynosi 20 mm, maksymalna - 80 mm. Są to więc dość wąskie elementy, które można swobodnie chwytać dłonią. Powstają z myślą o wygodnym i bezpiecznym wspinaniu się na spore wysokości. Szczebel drabiny nie gwarantuje jednak na tyle solidnego podparcia dla stóp, by móc wygodnie stać na nim przez dłuższy czas. Dlatego właśnie w niektórych drabinach stosuje się stopnie. Są to podpory o szerokości większej niż 80 mm. Chwytanie ich dłońmi nie jest tak wygodne, jak w przypadku szczebli, ale zapewniają one solidne oparcie dla nóg. Zwykle znajdziemy je w konstrukcjach przeznaczonych do użytku domowego, choć w takie platformy wyposażone są też niektóre drabiny specjalistyczne.
Więcej podpór – większa wysokość
Liczba szczebli i stopni w drabinie wyznacza ich zastosowanie. Zasada jest prosta: im więcej podpór umieszczono w konstrukcji, tym większy jest jej zasięg, czyli wysokość. Uświadomienie sobie tego dość oczywistego faktu, pozwoli nam łatwiej odnaleźć interesujący nas typ drabiny podczas zakupów w Internecie. I tak np. wybierając model Bayersystem 3x6, otrzymamy rozstawianą drabinę wysuwaną, która jest wyposażona w trzy sześciostopniowe sekcje i ma wysokość 4 metrów. Model Bayersystem 3x11 to również wolnostojąca trzysekcyjna konstrukcja wysuwana, ale każdy jej element ma już 11 szczebli o maksymalnym zasięgu roboczym 6,9 metra (w wariancie przystawnym).
Terminologię, zasady nazewnictwa, a także parametry konstrukcyjne drabin określa norma PN-EN 131. Ma ona zasięg ogólnoeuropejski i wyznacza standardy, które mają zasadnicze znaczenie dla bezpiecznego użytkowania tego typu sprzętu. Dokument został zatwierdzony przez Polski Komitet Normalizacyjny. Nie jest obligatoryjny, w praktyce jednak jego zalecenia stosują w zasadzie wszyscy renomowani producenci drabin obecni na polskim rynku. Norma PN-EN 131 rozróżnia m.in. konstrukcje przeznaczone do użytku profesjonalnego i amatorskiego, a także określa wymogi dotyczące kontroli stanu technicznego drabin. Znajdziemy w nim również informacje o wymienionych wcześniej wymiarach podpór, a także o ich dopuszczalnym rozstawie.
Bezpieczna konstrukcja drabiny daje większe poczucie stabilności podczas pracy.
Co ile szczeble w drabinie?
Zgodnie z normami stopnie i szczeble drabinowe powinny mieć minimalną długość 280 mm. Ten parametr zapewnia konstrukcji odpowiednią stabilność oraz umożliwia wygodne i bezpieczne wspinanie się po podporach.
A jaki powinien być rozstaw szczebli w drabinie? Minimalna odległość tego typu podpór powinna wynosić 250 mm i nie może przekraczać 300 mm. Nieco inaczej jest w przypadku drabin wyposażonych w stopnie – takie elementy powinny być rozstawione w odległościach między 230 a 300 mm. Warto dodać, że norma PN-EN 131 precyzje także, na jakich wysokościach ma znajdować się podpora dolna – odległość stopnia lub szczebla początkowego od podłoża powinna być równa połowie rozstawu szczebli.
Powyższe wymogi dotyczą zarówno konstrukcji przystawnych, jak i drabin wolnostojących oraz rozsuwanych.
Jak wspinać się po drabinie?
Podpory służące do wspinania się po drabinie, które są produkowane zgodnie z obowiązującymi normami, zapewniają ergonomiczne i bezpieczne warunki pracy. Wyposażone są w trwałe mocowania, mają zapobiegające poślizgowi powierzchnie ryflowane i zdolne są utrzymać spore obciążenia. Pamiętajmy jednak, że stopnie i szczeble drabiny - jak wszystkie elementy eksploatacyjne - ulegają zużyciu. Z czasem mogą pojawić się w nich pęknięcia, odkształcenia, ubytki i luzy. Dlatego tak ważne jest wykonywanie okresowych przeglądów technicznych drabiny oraz bieżących napraw – konkretne zalecenia znajdziemy w dokumentacji technicznej.
Czynności wykonywane na wysokościach zawsze należą do prac szczególnie niebezpiecznych. Dlatego powinniśmy ściśle przestrzegać określonych zasad korzystania z drabin. Po stopniach i szczeblach wspinamy się i schodzimy zwróceni przodem do konstrukcji. Dbamy, by na podporach nie gromadził się brud, błoto oraz pozostałości farb, olejów i smarów. Wchodząc na drabinę, pilnujmy, by zawsze dysponować przynajmniej trzema punktami podparcia (np. dwie nogi i jedna ręka lub dwie ręce i jedna noga). Ręce opieramy na szczeblach, a nie na podłużnicach. Pamiętajmy też, by nie stawać na dwóch-trzech ostatnich szczeblach drabiny (chyba że konstrukcja jest wyposażona w specjalną poręcz), nie wychylać się poza obręb konstrukcji oraz nie siadać okrakiem na drabinie wolnostojącej. Więcej o zasadach bezpiecznego korzystania z drabin znajdziesz w artykule praca na drabinie - przepisy BHP.